Wraakzucht is even menselijk als de behoefte aan seks en voedsel

1945 : biografie van een jaar

“Wraakzucht is even menselijk als de behoefte aan seks en voedsel” zegt Ian Buruma ergens in het boek 1945 : biografie van een jaar.

Buruma (1951) is de zoon van een Engelse moeder en een Nederlandse vader. ZIjn vader kwam na de capitulatie van de Duitsers ondervoed, nadat hij te werk was gesteld in Berlijn, waar hij de bevrijding ternauwernood overleefde.

Buruma raakte al op jonge leeftijd gefascineerd door de verhalen van zijn vader, maar eigenlijk is het verhaal van de ontgroening een van de redenen om dit boek te schrijven. Na de oorlog onderging zijn vader de vernederende ontgroening tijdens zijn studententijd alsof alle ontberingen niet hadden bestaan, alsof er al niet genoeg was geleden. De verklaring hiervoor vindt Buruma in de drang naar een “gewoon” leven na de verschrikkingen van de oorlog.

Dat gewone leven lijkt vlak na de bevrijding ver weg. Ronduit verbijsterend zijn de verhalen en gebeurtenissen uit Europa en Azië, die Buruma bij elkaar brengt in dit boek. Nederlandse vrouwen die door de Canadese bevrijders als bijzonder bereidwillig werden gekenmerkt. Russische soldaten die van Stalin orders hadden om alle Duitse vrouwen te verkrachten. De Japanse regering die na de oorlog een beroep deden op jonge Japanse vrouwen om zich te prostitueren voor het Amerikaanse leger om zo verkrachtingen tegen te gaan.

De wraakzucht die alleen al in Frankrijk minstens 6000 echte en vermeende collaborateurs het leven kostte. De mores in Nederland dat je niet bij die ene slager of bakker kocht omdat die fout was in de oorlog.

Buruma heeft een caleidoscopisch boek geschreven over een jaar dat voor hem een keerpunt in de geschiedenis betekent. Het idealisme dat na de oorlog gestalte kreeg in de Verenigde Naties, in de EU, vrede na een wrede oorlog. Het idealisme waar in de jaren van Thatcher en Reagan weinig van overbleef, jaren waarin de basis werd gelegd voor de welvaart van de jaren 90 en het ongebreidelde kapitalisme in de jaren erna. Buruma legt verbanden, verklaart en verhaalt in dit bijzonder lezenswaardig historisch document. Een aanrader.